Kennisblog: Kleurenblind in de elektrotechniek

Een op de twaalf

Wist je dat ongeveer 1 op de 12 mannen een vorm van kleurenblindheid heeft? Bij vrouwen is dat slechts 1 op de 250. Aangezien er in de techniek nog altijd meer mannen dan vrouwen werken, is kleurenblindheid een onderwerp om bij stil te staan. Rood-groenkleurenblindheid komt het vaakst voor. Deze vorm is een belangrijke voor de techniek, want iemand met rood-groenkleurenblindheid ziet weinig of geen verschil tussen rode en groene tinten. Bij het ontwerpen van een installatie is het dus goed om rekening te houden met de wijze waarop je bepaalde waarschuwingen of gevaren gaat weergeven. In dit blog besteed ik daarom aandacht aan het gebruik van kleuren bij de diverse waarschuwingen en signaleringen van een machine of installatie.

Kleurenblindheid zelf ervaren

Kleurenblind zijn, wat houdt dat in het dagelijks leven eigenlijk in? Onderstaande praktische voorbeelden geven een aardig beeld van wat iemand die kleurenblind is (bijna) niet kan zien:

• De rode kruizen boven de snelweg die bij een gevaar of bij wegwerkzaamheden aangaan;
• Het uitlezen van een grafiek of landkaart;
• Inschatten of fruit en groenten rijp zijn en of vlees al gaar is;
• Een rode noodstopknop op een groene machine;
• Kleurcodering op kabels en leidingen;
• Waarschuwingslichten op controlepanelen.

Om zelf te kunnen ervaren wat iemand met kleurenblindheid wel of niet ziet bij het bedienen van een installatie, hebben inspecteurs van het platform ‘NEC44: Elektrische uitrusting van machines’ met een speciale bril op de inspectie van machines en installaties uitgevoerd. Er werd tijdens deze test extra gelet op de zichtbaarheid van waarschuwingen of alarmeringen. De test gaf veel stof tot nadenken, onveilige situaties kunnen namelijk makkelijker ontstaan als iemand met kleurenblindheid bepaalde zaken niet (goed) kan onderscheiden of waarnemen.

Waarschuwingslichten

Tijdens de test bleek onder andere dat de manier waarop waarschuwingslicht op machines wordt weergegeven, tot gevaarlijke situaties kan leiden. Deze lichtzuilen moeten een waarschuwing geven als er gevaar dreigt. We zien echter dat er steeds vaker gebruik wordt gemaakt van driekleuren leds. Er is dan één lamparmatuur die de status van een bepaalde bedrijfstoestand aangeeft d.m.v. drie verschillende kleuren. Iemand die kleurenblind is kan echter vaak geen onderscheid maken tussen die drie kleuren. In dit geval is het gebruik van een lichtzuil met drie losse lampen veiliger. Iemand die kleurenblind is kan dan nog zien of de bovenste, middelste of onderste lamp brandt en zo bepalen in welke status de machine zich bevindt. Bij het ontwerpen van een machine kan je je dus afvragen of het gebruik van een armatuur met één lens en een driekleuren led de veiligste optie is.

Denk bij het ontwerpen van een machine ook aan de vormgeving van tekstuele en/of visuele waarschuwingen. Kijk bijvoorbeeld goed welke kleuren je toepast bij het maken van tekstplaten of stickers voor de bediening van machines. Deze zullen niet (goed) leesbaar zijn als de kleurencombinatie niet is afgesteld op iemand die kleurenblind is. Een rode tekst op een groene ondergrond is bijvoorbeeld een ongunstige kleurencombinatie.

Ideeën delen

Kortom; kleurenblindheid is een belangrijk aandachtspunt bij het ontwerpen van nieuwe installaties. Tot op heden is dit onderwerp erg onderbelicht gebleven, de komende jaren willen en gaan we er meer aandacht aan besteden binnen de NEN-werkgroepen.

Bij de volgende revisie van de NEN-EN-IEC 60204-1: Elektrische uitrusting van machines, kunnen we je input goed gebruiken. Suggesties en ideeën betreft dit onderwerp, of andere zaken die je tijdens het werk tegenkomt die mogelijk gevaar op kunnen leveren bij machines of installaties, zijn van harte welkom. Laat je suggesties en ideeën gerust achter in een reactie onder dit blog.

Toch even testen?

Er zijn natuurlijk meerdere vormen van kleurenblindheid, maar zoals eerder genoemd komt rood-groenkleurenblindheid het vaakst voor. Wil je snel testen of je hier ook last van hebt? Kijk dan naar onderstaande afbeelding. Zie je twee (nagenoeg) identieke cirkels? Dan is de kans groot dat je, in bepaalde mate, last hebt van kleurenblindheid. Op deze website vind je meer informatie over kleurenblindheid en de oplossingen, zo zijn er bijvoorbeeld brillen die de kleurenblindheid (deels) kunnen corrigeren.

Mocht je naar aanleiding van dit blog vragen hebben, aarzel dan vooral niet die hieronder te stellen!

Bron : Voormalig engineering manager John Meijer