De achtergrond van deel 8
Alles draait tegenwoordig om energiebesparing, rendementsverbetering en duurzame opwekking van stroom. Het zal dan ook niet verbazen dat dit een belangrijk thema is in de nieuwe NEN 1010:2020. Recent is de NEN 1010-8:2021: Functionele aspecten uitgegeven, beter bekend als ‘deel 8’. Deel 8 is onderdeel van de nieuwe NEN 1010:2020, maar wordt los gepubliceerd. De verwachting is namelijk dat dit deel met enige regelmaat aangepast gaat worden.
De doelstelling van deel 8 is met name de efficiëntie van energieverbruik. Er worden drie onderwerpen behandeld: Energie-efficiëntie, elektrische laagspanningsinstallatie van prosumenten* en de bedrijfsvoering van elektrische installaties van prosumenten, met name op het gebied van de onderlinge communicatie.
*Prosumenten: persoon die producent en consument tegelijk is.
Deel 8 van de NEN1010 was in eerdere publicaties vooral een advies, echter met de huidige eisen op het gebied van energie, is het toepassen ervan een verplichting geworden. Dit blog gaat daarom in op een verplichting uit deel 8: het Elektrisch Energiemanagementsysteen (EEMS).
Recent heeft de NEN een webinar gehouden waarin zij de belangrijkste wijzigingen hebben toegelicht. Dit is gebruikt als informatiebron voor dit blog.
Elektrisch Energiemanagementsysteem (EEMS)
Je kunt het Elektrisch Energiemanagementsysteem zien als een hulpmiddel bij het aanleggen van installaties, maar ook bij het monitoren van het gebruik. Zo kan je tijdig opmerken dat een onderdeel van een installatie niet goed meer werkt, wat kan leiden tot energieverlies. Het EEMS helpt om de kwaliteit van het energienet bewaken.
Het doel van het EEMS is om de werkelijke prestaties inzichtelijk te maken en te beheersen door belangrijke parameters te monitoren, zoals buitentemperatuur, bezettingsgraad, bedrijfsuren etc. Je dient dus vast te stellen welke parameters kritiek zijn voor het management en de prestatiebewaking om veranderingen te monitoren in het verbruikerspatroon.
De eisen en aanbevelingen uit deel 8 mogen geen afbreuk doen aan de standaard eisen van de NEN1010, zoals de veiligheid van de installatie en de beschikbaarheid van de installatie. De NEN1010 is leidend en geeft de mogelijkheid om instellingen van het EEMS te omzeilen bij afwijkende omstandigheden die leiden tot ander energieverbruik, zoals bij overwerk, ziekte, etc.
Over welke kerngetallen hebben we het dan?
Het Elektrisch Energiemanagementsysteem is vereist voor:
- Gebouwen met een capaciteit van meer dan 250 personen, of;
- Een energieverbruik van meer dan 100.000 kWh/jaar.
Het EEMS op basis van een energieverbruik van 100.000 kWh/jaar klinkt misschien als een ver-van-mijn-bed-show, maar 100.000 kWh/jaar bereik je al met een continue stroom van 3 keer 16,5A op jaarbasis (8760 uur). Dat is zeker niet ongebruikelijk, het EEMS zal dus voor veel gebouwen verplicht zijn.
De handvatten van het EEMS
Het is te veelomvattend om deel 8 geheel in dit blog uit te diepen, maar waar moet je in hoofdlijnen rekening mee houden binnen het EEMS?
- Het laagste energieverbruik;
- Het verminderen van elektrische verliezen;
- De meest gunstige prijs door real-time aanpassingen in inkoop, opslag en gebruik;
- Rendementscontrole tijdens de gehele levensduur van de elektrische installatie (ISO 50001);
- Nieuwe en bestaande installaties en renovaties om een hoger energierendement te realiseren.
1. Het laagste energieverbruik
Alle keuzes die je in het ontwerpproces maakt, hebben invloed op het laagste energieverbruik. Kies je binnen een installatie bijvoorbeeld voor handgeschakeld materiaal of ga je voor sensoren die verlichting automatisch in- en uitschakelen? Je kiest in je ontwerp idealiter voor installaties met energielabel A of hoger. En vergeet niet om rekening te houden met welke apparatuur je aanschaft, met name het rendement van de motoren is van belang.
2. Het verminderen van elektrische verliezen
Zorg er bij het ontwerpen van de installatie voor dat de elektrische verliezen zo laag mogelijk zijn. Hou daartoe rekening met:
- Het belastingprofiel (per uur gedurende een week);
- De optimale positie van de trafo;
- De plaats van het hoog-/laagspanningsstation;
- Het werkpunt en rendement van de nettransformator;
- Het rendement van de lokale productie en opslag;
- De optredende leidingverliezen (busbars en kabels);
- De arbeidsfactor en de invloed van harmonische stromen (blindvermogen).
Zo is het voor lagere energieverliezen bijvoorbeeld beter om de trafo en verdeler zo dicht mogelijk bij de grootste verbruiker te plaatsen. Het rendement van een trafo is meestal het beste tussen de 30% en de 50% van de nominale belasting. Een iets grotere trafo kan zich dus binnen een paar jaar terug verdienen, gezien het feit dat een trafo gemiddeld 25 jaar meegaat. In de IEC/TS 60076-20:2017 zijn de methoden voor het bepalen van de energie-efficiëntie van transformatoren terug te vinden.
3. De meest gunstige prijs door real-time aanpassingen in inkoop, opslag en gebruik
Het is belangrijk om steeds vinger aan de pols te houden betreft de energietarieven. Kijk met regelmaat bij andere leveranciers om te zien wat de markt doet en of je een goede prijs betaalt. Net als bij alle leveranciers, loont het om rond te kijken en te monitoren wat je kwijt bent aan energie-inkoopkosten.
4. Rendementscontrole tijdens de gehele levensduur van de elektrische installatie (ISO 50001)
Energiemanagement volgens ISO 50001 geeft invulling aan de structurele verbetering van het energieverbruik en daarmee aan kostenbesparing. In de afgelopen jaren zijn veel mechanismen ontwikkeld om maatregelen te implementeren en besparingen inzichtelijk te maken.
Internationaal is een norm opgesteld voor het EEMS, deze norm is in het Nederlands vertaald en als NEN-EN-ISO 50001:2018 (nl) gepubliceerd. De norm beschrijft de eisen waaraan een energiemanagementsysteem moet voldoen. De norm ondersteunt alle soorten organisaties met het invoeren van systemen en processen voor verbetering van de energie-efficiëntie.
Een onderdeel van ISO 50001 is de High Level Structure (HLS), de basisstructuur met kerneisen voor managementsysteemnormen. Deze eenduidige structuur vergemakkelijkt het integreren van ISO-managementsystemen.
5. Nieuwe en bestaande installaties en renovaties om een hoger energierendement te realiseren
Het energierendement van een elektrische installatie wordt aangegeven van laag naar hoog met EE0-EE5. De methode is voor nieuwe en bestaande installaties voor industriële, commerciële, infrastructurele en residentiële toepassingen. De rendementsklasse van de installatie wordt bepaald door optelling van punten voor specifieke parameters. Indien een parameter niet wordt beoordeeld, dan krijgt deze de waarde 0. Hoe hoger de waarde, hoe hoger het rendement.
Wanneer en waar schaf je de norm aan?
Gezien de vele wijzigingen die er zijn is het dringend aan te raden om deel 8, naast de nieuwe NEN1010:2020 aan te schaffen of online een abonnement af te sluiten bij NEN Connect. De norm is vooral geschikt voor organisaties die:
- Systematisch de energiehuishouding willen verbeteren;
- Een energiemanagementsysteem moeten opzetten, invoeren, verbeteren en/of onderhouden;
- Zichzelf willen verzekeren dat de energiehuishouding op orde is conform de laatste inzichten;
- Hun energiemanagement aan de hand van de norm wensen te beoordelen en evalueren;
- Hun energiemanagement aantoonbaar willen maken aan klanten en derden.
Mocht je naar aanleiding van dit blog vragen hebben, aarzel dan vooral niet die hieronder te stellen!
Bron : Voormalig engineering manager John Meijer
